„Pochwalony bądź, Panie mój, przez siostrę wodę, która jest bardzo pożyteczna i pokorna, i cenna, i czysta” – napisał św. Franciszek z Asyżu.
Choć od tego czasu minęło ponad siedem wieków, słowa jego modlitwy wciąż powinny być wołaniem nas wszystkich. Tym bardziej że zasoby wody na świecie są coraz mniejsze, a ludzie lekką ręką marnują ten jeden z najcenniejszych Bożych darów.
XX wiek, tak bogaty we wszelkie zdobycze technologiczne, był jednocześnie wiekiem tryumfu ludzkiej pychy, wiekiem budowy nowej wieży Babel. Dobitnie starali się to udowodnić przede wszystkim sowieccy komuniści, którzy rzucając rękawicę Stwórcy, decydowali się cofać rzeki i dostosowywać do produkcji rolnej tereny, które do tego się nie nadawały. Skutek był opłakany. Jednym z najjaskrawszych przykładów takiego działania jest prawie kompletnie wyschnięte dziś Jezioro Aralskie, niegdyś jeden z czterech największych zbiorników wodnych świata. Zaledwie w kilkadziesiąt lat stepy wokół niego stały się pustynią, a różnorodna jeszcze nie tak dawno flora dziś niemal całkowicie zanikła. Sowieci nie byli zresztą jedyni. Z opłakanymi skutkami łupieżczej ludzkiej działalności mierzą się dziś m.in. Chiny, państwa obojga Ameryk, Hiszpania, Francja czy Włochy. Polska także zaczyna borykać się z problemami, o których naszym dziadkom nawet się nie śniło.
Coraz większe miasta, coraz mniej wody
Ostatnie lata przyniosły nam gigantyczny rozwój dużych miast. Wokół największych aglomeracji jak grzyby po deszczu powstają kolejne osiedla deweloperskich bloków i domów jednorodzinnych. Te pierwsze, z podziemnymi parkingami i garażami, powodują sukcesywne „zabetonowywanie” kolejnych areałów i naruszanie coraz bardziej kruchej równowagi w gospodarce wodami gruntowymi. O tym, że problem jest poważny, przekonują się zazwyczaj sami mieszkańcy tych osiedli, którzy po każdej większej ulewie muszą mierzyć się z zalanymi piwnicami czy właśnie garażami. „Betonoza” połączona ze złym planowaniem studzienek odpływowych sprawiają, że wody opadowe zamiast wsiąkać w glebę zbierają się na powierzchni, skąd muszą być wypompowywane – zazwyczaj kilkaset metrów dalej. Jak bardzo może to być uciążliwe, wiedzą już mieszkańcy Warszawy, Krakowa czy Trójmiasta, a wkrótce przekonają się zamieszkujący nowe osiedla, które powstają w niemal każdym średniej wielkości mieście.
Problemy powoduje też zabudowa jednorodzinna. Nowo powstałe domy najczęściej zaopatrywane są w wodę za pomocą studni głębinowych. Mimo że ta metoda jest niemal tak stara jak osadnictwo człowieka, nigdy nie była stosowana na taką skalę. Kiedyś wioska lub osada, zamieszkiwane przez kilkadziesiąt lub kilkaset osób, zadowalały się jedną, czasami dwoma studniami na wszystkich mieszkańców. Dziś każdy dom musi mieć własną studnię, a zapotrzebowanie na wodę wciąż rośnie. W wyniku tego mamy do czynienia ze stopniowym osuszaniem wód gruntowych wokół nowo powstających osiedli domów jednorodzinnych. Żyzne jeszcze do niedawna obszary, na których prowadzona była produkcja rolna, stopniowo zamieniają się w pustynię, gdzie coraz częściej trudno jest utrzymać nawet trawę, nie mówiąc już o przydomowych ogródkach. Sytuacji nie poprawiają zmiany klimatyczne i coraz częstsze bezśnieżne zimy, które utrudniają nawadnianie wyjaławianych ziem. Wprawdzie w tym roku pod względem opadów zima była dla nas łaskawa, ale poprzednie lata pokazały, że problem wiosennej suszy jest coraz większy. Przejawia się to m.in. zaburzeniem produkcji rolnej czy coraz częstszymi pożarami lasów.
Czas na wielkie inwestycje
Aby zapobiec wysuszaniu Polski, konieczne są świadomość społeczna i duże inwestycje. Wody musimy używać z rozwagą, ograniczyć jej marnotrawienie. Potrzebny jest też nieustanny rozwój infrastruktury. Ostrożne i kształtowane z wyczuciem rozwiązania nie tylko pomogą nam ograniczyć negatywne skutki dotychczasowej działalności, ale mogą przynieść korzyści – zapewnić ekologiczny transport i prąd, ograniczając emisję CO2.
